یک منبع پروتئین فراوان و سازگار با محیط زیست

جهان هر روز بیش از پیش گرسنه می شوند. بعد از سالها کاهش قیمت مواد غذایی، ناگهان قیمت مواد غذایی افزایش چشمگیری یافت. در بعضی موارد قیمتها حتی تا ۷۵ درصد هم افزایش داشته است. بانک جهانی۱ پیش بینی کرده که این افزایش قیمت مواد غذایی باعث شود که سطح زندگی دست کم ۱۰۰ میلیون نفر در سرتاسر جهان به زیر خط فقر برود. اگر افزایش قیمت انواع کود، توجه روزافزون به حفظ جنگل ها و نا منظم شدن بارش باران به علّت تغییر شرایط آب و هوائی کره زمین را نیز در کنار افزایش قیمت مواد غذایی بگذاریم، ناگزیر این سوال مطرح می شود که برای سیر کردن جمعیت کره زمین چه منابع دیگری وجود دارد؟

محققان در دانشگاه آزاد ملی مکزیک۲، پاسخی برای این مساله یافته اند: انتوموفاگی۳ یا حشره خواری. آنها ادعا کرده اند که همین حالا تغذیه از حشرات در ۱۱۳ کشور مرسوم است. ضمن اینکه از لحاظ تراکم مواد مغذی در هر گرم، ارزش غذایی حشرات به مراتب بهتر از گوشت گاو یا حتی ماهی می باشند. کمتر از یک پنجم انرژی مصرفی و تنها یک سوم از پروتئین روزانه مورد نیاز بشر در حال حاضر از گوشت تامین می شود. این در حالیست که تولید گوشت به عنوان یک فرآورده کشاورزی به منابع زیادی نیاز دارد که با عایدات آن همخوانی ندارد. برای مثال هفتاد درصد از زمینهای کشاورزی به تهیه خوراک دام و طیور اختصاص دارند. همزمان کاربری یک چهارم از کل زمینهای جهان برای چرای دامها هستند. در برزیل صنعت نوپای احشام مسئول بخش عمده ای از تخریب جنگل آمازون است.

از سوی دیگر با افزایش درآمد کشورهای در حال توسعه، مصرف گوشت نیز بیشتر می شود. سازمان غذا و غله۴ سازمان ملل متحد (FAO)، احشام را به عنوان یکی از دو یا سه عامل عمده مسائل و مشکلات زیست محیطی هم در بعد محلی و هم در بعد جهانی می داند. سازمان FAO پیش بینی کرده است که تا سال ۲۰۵۰ مصرف گوشت در جهان نزدیک به دو برابر شود.

اما حشره خواری، لااقل به این دلیل که باعث حفظ محصولات کشاورزی می شود، آسیب به مراتب کمتری را به دنبال دارد. حدود ۳۰ سال پیش بود که دولت تایلند که با انواع حشره کش ها درگیر دفع حمله ملخها بود، شهروندانش را تشویق کرد که از حشره ها تغذیه کنند. حتی چند دستور طبخ و تهیه غذا با ملخ نیز تهیه و توزیع شد. در آن زمان در تایلند مردم زیاد ملخ نمی خوردند، اما امروز جزو غذاهای رایج در این کشور است و برخی کشاورزان تنها به این دلیل ذرت می کارند که ملخها را جذب کند. سرخ کردن در ماهیتابه اگر برای دیگر آفات محصولات کشاورزی نیز رایج شود، می تواند باعث کاهش استفاده از حشره کش ها شود.

اما کنترل جمعیت حشره ها کار مشکلی است چراکه تغییرات جمعیتی در حشره ها بسیار شدید است و به فصول سال بستگی دارد. پاتریک دورست۵ مدیر ارشد جنگلداری FAO در منطقه آسیا و اقیانوسیه می گوید: “دانش کمی در زمینه منابع لازم جهت بهره برداری و پرورش حشرات وجود دارد از طرفی این شاخه چندان مورد توجه نیست”. برای آنکه بتوان بر روی حشرات به عنوان یک منبع پروتئینی حساب کرد، باید امکان پرورش آنها وجود داشته باشد. پروتئین درصد بالائی از حجم بدن حشرات را تشکیل می دهد. این موضوع حشرات را به عنوان یک منبع غذایی در مقایسه با احشام بسیار ارزشمند می کند. برای مثال یک گاو به ازای هر ۴۵ کیلوگرم غذایی که دریافت می کند، ۴٫۵ کیلوگرم گوشت به ما می رساند در حالیکه همین مقدار غذا اگر صرف پرورش جیرجیرک شود، محصول دهها بار بیشتر خواهد بود.

محققان دانشگاه کون کائن۶ تایلند به روش کم هزینه ای برای پرورش جیرجیرک دست یافته اند و آنرا به ۴،۵۰۰ خانوار آموزش داده اند. با بکارگیری این روش هر خانواده روستایی می تواند در یک زمین به مساحت کمتر از صد متر مربع، به پرورش جیرجیرک پرداخته و درآمد خانواده را به میزان زیادی افزایش دهد. در مقیاس کوچکتر می توان حشرات را حتی در داخل خانه و در درون محفظه های مخصوص پرورش داد. نیاز این حشرات به آب و غذا زیاد نیست و رشد و تولید مثل آنها بسیار سریع است. در صورت تلف شدن هم خسارت وارده برای یک خانواده فقیر روستایی در مقایسه با قیمت یک گاو یا خوک بسیار ناچیز است.

اوائل امسال FAO کنفرانسی را در تایلند حول بررسی مزایای حشره خواری، برگزار کرد. در کل فضای حاکم بر کنفرانس بسیار مثبت ارزیابی شد. آقای دورست در این باره گفت: “در بعضی نقاط و در بعضی فرهنگها که ظرفیت پذیرش رسوم جدید در جامعه به درجه خاصی رسیده باشد، حشرات می توانند به عنوان یک راه حل برای پایان دادن به گرسنگی مطرح شوند”.

حشرات در مقایسه با گوشت، چه از لحاظ زیستی و چه از لحاظ غذایی دارای رتبه بالاتری هستند. اما چگونه می توان غربیهای عاشق گوشت و به شدت حشره ترس را به این سمت سوق داد؟ آقای دورست تصدیق می کند که ” ما انتظار نداریم که ناگهان مردم زیادی در اروپا و آمریکا شروع به نوش جان کردن حشرات کنند” اما می توان به تدریج حشرات را وارد زنجیره غذایی مردم کرد. مواد افزودنی که از پروتئین حشرات ساخته شده باشند می توانند به غذاهای آماده و غذای حیوانات اضافه شوند. به این ترتیب حداقل آنستکه که هزینه پرداخت شده از لحاظ زیست محیطی برای تهیه گوشت دام، کمتر خواهد بود.

 

۱World Bank

۲National Autonomous University of Mexico

۳Entomophagy

۴Food and
Agricultural Organization
یا به اختصار FAO

۵Patrick Durst

۶Khon Kaen University

 

منبع: مجله اکونومیست، ۱۲ جولای ۲۰۰۸

۲ دیدگاه

  1. مهدی ۲۹ شهریور ۱۳۹۲
  2. علی ۲۶ مرداد ۱۳۹۱